زیبایی های ادبی نهج البلاغه در بیان روابط اجتماعی

جامعه به عنوان بستر روابط اجتماعی، حوزه ای را فراهم می کند که در آن اعضاء جامعه می توانند با هم تشکیل پیوندهای اجتماعی دهند. در حوزه ی اجتماع جامعه، از تعاملات اجتماعی ما بین کنشگران اجتماعی، روابط اجتماعی شکل می گیرد. این روابط اجتماعی بر حسب هدف یا وسیله ای بودن روابط و متقارن یا غیر متقارن بودن و صمیمیت نهفته در آن به دو رابطه ی ابزاری و اظهاری تقسیم می شود؛ که در پیوندهای ضعیف ( ابزاری) میزان صمیمیت کم ،احساس مسئولیت، تعهد و علاقه به رابطه پائین است وافراد به شکل دو جانبه و عموما بر اساس اصل انصاف، منابع را بین خود مبادله می کنند و در مقابل آن رابطه ی اظهاری قرار می گیرد که پیوندی است قوی و افراد درون رابطه برای یکدیگر عین هدف و خاستگاه رابطه اند. نمونه ای غنی از روابط اجتماعی را می توان در نهج البلاغه یافت که در آن، امام علی (علیه السلام) به عنوان یک دستور العمل زندگی و مدیریتی در کسوت حاکم و رهبر جامعه اسلامی در حوزه ی اداره ی جامعه با کارگزاران خود رابطه ی آشنایی دارد. معیارهای رابطه ابزاری در کلام امیر مومنان علی (علیه السلام)در زیباییهای ادبی آن جلوه می کند، چنانچه امام (علیه السلام) در این رابطه از تشبیهات و کنایات و استعاره هایی استفاده می نمایند که هیچگونه صمیمیتی در آن مشاهده نمی شود و نشان دهنده ی رابطه ایست که در جهت هدف و مقصدی خاص شکل گرفته است، بدین صورت که اگر هدف و نتیجه حاصل نشود از مکانیزمهای بازدارنده مثل خشم و سرزنش و تحقیر استفاده می کنند که در کلام امیر المومنین(علیه السلام) به صورت عاطفه ی خشم و غضب متجلی می شود، اما این روابط نه بر اصل انصاف، بلکه بر اساس دین اسلام و آموزه های قرآن تشکیل شده است و هدف کسب رضایت حق تعالی و ادای تکلیف است.اما خارج از محدوده ی حکومتی امام(علیه السلام)، در سطح جامعه با همگان دارای رابطه ی دوستی است.